ഫ്രാൻസിലെ പോയിറ്റിയേഴ്സിലെ അക്രൈസ്തവ കുടുംബത്തിൽ ജനിച്ച ഹിലാരി അവിചാരിതമായി വിശുദ്ധ ബൈബിള്‍ വായിക്കാന്‍ ഇടയായി. വി. ഗ്രന്ഥത്തിലെ സത്യവചനങ്ങള്‍ അദ്ദേഹത്തിന് സത്യദൈവത്തെ കാട്ടിക്കൊടുത്തു. ഉടന്‍തന്നെ അദ്ദേഹം ക്രൈസ്തവ മതം സ്വീകരിച്ചു. താമസിയാതെ ഭാര്യയേയും മക്കളേയും അദ്ദേഹം ക്രിസ്തുമതത്തിലേക്കു ചേര്‍ത്തു.
“മനുഷ്യരുടെ ഭ്രാന്തിനും അജ്ഞതയ്ക്കും” എതിരെ ത്രിത്വത്തിൻ്റെ സിദ്ധാന്തത്തെ പ്രതിരോധിക്കാൻ തുടർന്നു. അദ്ദേഹം വിശ്വാസികളിൽ മതിപ്പുളവാക്കി. അവർ അദ്ദേഹത്തെ ബിഷപ്പായി തിരഞ്ഞെടുത്തു. അക്കാലത്തെ “ഭ്രാന്തിലും അജ്ഞതയിലും” പങ്കുചേർന്നവരിൽ ഒരു കൂട്ടം ബിഷപ്പുമാരും അല്മായരും ഉണ്ടായിരുന്നു.
അത് ക്രിസ്തുവിൻ്റെ ദൈവികതയെ നിഷേധിക്കുകയും, പകരം പുത്രൻ പിതാവിനേക്കാൾ താഴ്ന്നവനാണെന്ന് കരുതുകയും ചെയ്ത ആരിയനിസത്തിൻ്റെ പാഷണ്ഡത പിന്തുടരുന്നു. ഈ പാഷണ്ഡത പൗരസ്ത്യ സഭയിൽ പ്രത്യേകിച്ചും ശക്തമായിരുന്നുവെങ്കിലും ഫ്രാൻസിലുടനീളം വ്യാപിക്കാൻ തുടങ്ങി.
ഹിലാരി ഏകദേശം അഞ്ച് വർഷം മാത്രം ബിഷപ്പായിരുന്ന ശേഷം, ഒരു അരിയൻ ചക്രവർത്തി, ഈ പാഷണ്ഡതയ്ക്ക് പിന്തുണ വാഗ്ദാനം ചെയ്യാൻ ഓരോ ബിഷപ്പിനോടും ഉത്തരവിട്ടു. ഹിലാരി വിസമ്മതിച്ചു. പകരം, അദ്ദേഹം ശക്തമായി പ്രതിരോധിച്ചു, അദ്ദേഹത്തിൻ്റെ ധീരമായ നിലപാടിൻ്റെ പേരിൽ ആധുനിക തുർക്കിയിലെ ഫ്രിഗിയയിലേക്ക് നാടുകടത്തപ്പെട്ടു.
ഫ്രിജിയയിൽ ആയിരുന്നപ്പോൾ ബിഷപ്പ് ഹിലാരി പഠനത്തിലും എഴുത്തിലും ഏറെ സമയം ചെലവഴിച്ചു. പോയിറ്റിയേഴ്സിൽ ആയിരിക്കുമ്പോൾ മത്തായിയുടെ സുവിശേഷത്തെക്കുറിച്ച് അദ്ദേഹം ഇതിനകം ഒരു അത്ഭുതകരമായ വ്യാഖ്യാനം രചിച്ചിട്ടുണ്ട്. തൻ്റെ വിദ്യാഭ്യാസം, ഗ്രീക്ക് ഭാഷയിലുള്ള അറിവ്, തിരുവെഴുത്തുകളോടുള്ള സ്നേഹം, ആരിയനിസത്തിൻ്റെ തന്നെ “ഭ്രാന്ത്”, “അജ്ഞത” എന്നിവയിൽ നിന്ന്, ബിഷപ്പ് ഹിലാരി, നിസീനിൽ പഠിപ്പിച്ചതുപോലെ ത്രിത്വ സിദ്ധാന്തത്തിൻ്റെ സമഗ്രമായ പ്രതിരോധം രചിച്ചു.
ബിഷപ്പ് ഹിലാരി ഫ്രിജിയയിലെ അരിയന്മാർക്ക് വളരെയധികം പ്രശ്‌നങ്ങൾ സൃഷ്ടിച്ചു, അദ്ദേഹത്തെ വീട്ടിലേക്ക് തിരിച്ചയക്കാൻ ഏരിയൻ ബിഷപ്പുമാർ ചക്രവർത്തിയോട് അഭ്യർത്ഥിച്ചു, ചക്രവർത്തി ബഹുമാനിച്ചു.
പോയിറ്റിയേഴ്സിലേക്ക് മടങ്ങിയെത്തിയ ബിഷപ്പ് ഹിലാരി പ്രസംഗിക്കുകയും എഴുതുകയും കൗൺസിലുകളിൽ പങ്കെടുക്കുകയും ഗാനങ്ങൾ രചിക്കുകയും ചെയ്തു. ദൈവജനത്തിന് വിശ്വാസ പ്രമാണങ്ങളെ പാട്ടിലൂടെ പരിചയപ്പെടുത്താനുള്ള അദ്ദേഹത്തിൻ്റെ മാർഗമായിരുന്നു സ്തുതിഗീതങ്ങൾ.
പിതാവ്, പുത്രൻ, പരിശുദ്ധാത്മാവ് എന്നീ ഏകദൈവത്തെക്കുറിച്ചുള്ള ആഴത്തിലുള്ള അറിവിലേക്ക് എല്ലാവരും വരണമെന്ന ആഗ്രഹത്താൽ ജ്വലിച്ച വിശുദ്ധന്‍ 363 ല്‍ മരണമടഞ്ഞു.
